Bespreking Antwerpse begroting 2021

Mijnheer de schepen van financiën,

Collega’s,

2020 is een jaar waarin we de impact van de coronacrisis voelden in alle facetten van de Antwerpse samenleving, en dus ook op de werking van het stadsbestuur en onze stedelijke financiën. Het is wat het is: 2021 wordt ook al geen normaal begrotingsjaar. Covid-19 heeft diepe wonden geslagen in ons budget, in onze gezondheid, in onze Antwerpse samenleving, in onze haven en economie en dit vindt zijn weerslag in onze begroting. 

Wat me wel opvalt bij het lezen van de documenten die we kregen is dat er nochtans erg weinig in staat over de budgettaire aanpak van de Corona-crisis. Het woord Corona komt voor het eerst terloops ter sprake in boek 1 op pagina 56 (m.b.t. Corona steunfonds sport) en pas op het einde van het eerste boek, op pagina 65 wordt er echt gesproken over de impact van de Corona-crisis op de exploitatie-ontvangsten. Ik vind dat opmerkelijk.

De impact van de Corona-crisis is nochtans niet min: De stedelijke belastingen, zoals de belasting op horeca, de verblijfsbelasting of algemene bedrijfsbelasting daalden aanzienlijk door tegemoetkomingen en vrijstellingen. Allemaal terecht, dat hoort u mij niet zeggen, maar we moeten wel duidelijk de impact hiervan blijven monitoren. De gemeentelijke opcentiemen dalen voor de periode ’20-’25 met maar liefst 30 miljoen euro, als het al niet meer zal blijken op termijn. Ook de werkingsontvangsten zoals huurgelden, standgelden van markten en foren, maar ook de LEZ-boetes en parkeerretributies zullen dalen omdat iedereen in z’n kot (moet) blijft.

Anderzijds stijgen de stedelijke uitgaven door de Corona-crisis, door terechte (zoals ik al zei) steun aan ondernemers, meer kuis- en ontsmettingswerk in gebouwen en scholen, meer digitale communicatie en het nodige materiaal daarvoor en zo kan ik nog wel even doorgaan…

Ik had dan ook graag van u, mijnheer de schepen, wat meer informatie vernomen over het toekomstige financieel plan van aanpak van de Corona-crisis los van de summiere info die ik in de documenten vond over het ‘Compensatiefonds Corona’ van 50 miljoen euro waarvan het huidige saldo van 17,4 miljoen euro, want dat is wat er nu nog rest, zal gebruikt worden voor wat algemeen genoemd werd ‘opstart impulsen’ en om de jaarrekening 2020 correct af te sluiten.

Ik denk dat er meer nodig is en zeker voor de uitgaven van de sociale dienstverlening en het OCMW, dus graag wat meer visie en transparantie over hoe het Compensatiefonds Corona van 50 miljoen euro effectief werd ingezet voor relance-maatregelen en de ondersteuning van onze stedelijke economie en de sociale bescherming van de Antwerpenaren…en of de resterende 17,4 miljoen euro enkel zal dienen voor het in orde brengen van de jaarrekening 2020 of misschien iets anders. En hoeveel er dan voorzien is voor 2021 in het kader van de huidige 2^de Corona-golf.

° ° °

Los van de Corona-tragedie, wil ik traditiegetrouw het eerst en vooral hebben over de Staat van het financieel evenwicht (schema M2), want ja mijnheer de Schepen, uw budgettering voldoet ook ditmaal nipt aan de bepalingen van het besluit van de Vlaamse regering betreffende de Beleids- en Beheerscyclus.

Betekent dat dan dat de stadsfinanciën evenwichtig zijn? 

Ik ben van mening van niet. En vooral niet als ik kijk naar de financiering van onze stadsfinanciën (Schema T4). Als ik vaststel dat aan het begin van deze legislatuur in 2020 er 551 miljoen euro uitstaande financiële schulden waren (exclusief het Valentijnsakkoord) en die tegen het einde in 2025 maar liefst verviervoudigen (x 4,3) tot een exuberante 2,4 miljard euro, dan maak ik mij zorgen.

Temeer omdat een groot deel, bijna de helft (40%) aangegaan is voor ZNA en het Zorgbedrijf en in de toekomst ZNA opnieuw een doorgeeflening krijgt en ook de problematiek van de Woonrechtcertificaten een groot aandeel hebben in de schulden die de Antwerpenaar in de toekomst zal moeten ophoesten.

De positieve gecumuleerde budgettaire resultaten uit het verleden en de thesauriemiddelen die tegenover de bestemde gelden stonden zijn niet meer. Ik heb daarvoor nochtans al jaren gewaarschuwd toen ik uw Staat van het financieel evenwicht wankel noemde.

Het wordt dringend tijd om het kerntakendebat in onze stad op gang te trekken. Antwerpen is een grote groep geworden met een grote politiezone, een brandweerzone, een groot Zorgbedrijf en vele Autonome Gemeentebedrijven, waaronder ook enkel grote zoals AG VESPA en AG Stedelijk Onderwijs.

Als gemeenteraadleden missen wij hierdoor transparantie en controlemogelijkheden. 

De vertegenwoordiging in de verschillende raden van bestuur is hiervoor onvoldoende en bovendien vraag ik me af of bijvoorbeeld onderwijs niet beter overgelaten kan worden aan de Vlaamse overheid, zoals Mechelen ons terecht voordeed. 

Daarbij komt nog dat al die verschillende leden van de groep Antwerpen elk apart instaan voor de realisatie van hun deeltje van het bestuursakkoord, wat het voor ons politici erg moeilijk maakt om te beoordelen of de Antwerpse budgettaire middelen wel effectief omgezet worden in efficiënt beleid.

Dus is mijn vraag aan u, mijnheer de schepen, bent u bereid om nog deze legislatuur een kerntakendebat te initiëren met het oog op het financieel overleven van onze stad op lange termijn?

° ° °

En ander gigantisch financieel probleem dat op ons afstevent is de pensioenproblematiek en de daarbij horende responsabiliseringsbijdrage. Vooreerst wil ik zeggen dat als het goed is, ik het ook wil vermelden en dat ik dus opgetogen ben over het feit dat het stadsbestuur er mede in geslaagd is om een tussenkomst van Vlaanderen hierin te bedingen, waarvoor dank.

Probleem hierin is evenwel dat Vlaanderen niet uitbetaalt aan het stadsbestuur maar direct aan de verschillende entiteiten, wat een ingewikkelde verrekening met zich meebrengt want die entiteiten krijgen al een dotatie van de stad hiervoor en moeten dus doorstorten. Is er geen manier om dit transparanter te maken en efficiënter te laten verlopen door de dotatie aan te passen, mijnheer de schepen? (Of is dit om werkgelegenheid te creëren in deze moeilijke tijden LOL)

Maar zelfs met hulp van Vlaanderen blijft het gigantische probleem bestaan. Bovendien blijkt de raming van Binnenlands bestuur anders te zijn dan die van Ethias, op basis waarvan u uw meerjarenplan maakt; en dus vernam ik graag hierover wat meer uitleg:

In hoeverre verschillen de ramingen van elkaar en hoe zal dit overbrugt worden? Bovendien wil ik graag weten of er een werkwijze werd afgesproken met de betrokken entiteiten, want het gaat hier toch over een belangrijk financieel risico op termijn.

° ° ° 

Een ander financieel risico dat we als stad nemen is de financiering van leningen aan derden, zoals AG VESPA, AG Stedelijk Onderwijs, het Zorgbedrijf, ZNA …ea. We dragen hiervoor het risico bij insolvabiliteit.

Wat betreft ZNA heb ik al meermaals gezegd dat ik hiermee niet akkoord kan gaan gezien het Valentijnsakkoord, maar naar ik kon lezen in de documenten zou er een allerlaatste doorgeeflening gepland zijn voor ZNA van 17,7 miljoen euro. Ik hoop dat dat ook finaal zo is.

Met betrekking tot de leningen aan derden spreekt u over het bekijken van de mogelijkheden van ‘cash pooling’, het gecentraliseerd thesauriebeheer.

Nu wil ik graag weten hoe u dit concreet ziet. Wil u de rentelast van de groep Antwerpen drukken door virtuele compensering van debet- en creditstanden of wil u effectief een geautomatiseerd systeem opzetten met intra-groepsleningen en een centrale rekening voor nivellering? En wat ziet u in dit laatste geval dan als doelsaldo (target balance) waarop de nivellering zal toegepast worden?

Ik wil nog opmerken dat dit systeem toch eigenlijk enkel is om liquiditeitsbehoeften te voldoen op korte termijn en ook evenzeer als doorgeefleningen juridische risico’s inhoudt bij insolventie van een entiteit.

° ° ° 

Eén van die entiteiten waar ik me ook zorgen over maak, is het OCMW. Ik zei het al dat we zeker de uitgaven voor sociale dienstverlening in het oog moeten houden, niet enkel omdat dit een grote impact heeft op onze financiën maar ook omdat het een graadmeter is voor het welzijn van de Antwerpenaren.

Bovendien hapt het OCMW flink in onze financiën met de TAK-26 constructie van de woonrechtcertificaten.

Vooreerst is er het dossier van de dading m.b.t. de roerende voorheffing voor maar liefst 6 miljoen euro, waarvan ik verneem dat dat de rest momenteel ingezet wordt voor andere uitgaven maar dat de roerende voorheffingen na 2025 wel moeten betaald worden uiteraard; Dus is mijn vraag hoe u dit plant recht te zetten/te financieren?

En nu we toch over de woonrechtcertificaten bezig zijn, zou ik graag ook wat meer uitleg krijgen over de stijging van onze stedelijke schuld met maar liefst 195,8 miljoen euro door de nieuwe woonrechtcertificaten (70 mijoen euro), het aflossen van de bestaande (48 miljoen euro) en het eenmalig opnemen in de balans van de bestaande woonrechtcertificaten (77 miljoen euro)?

Bovendien stijgt, volgens Schema T4 dat de evolutie van de financiële schulden weergeeft op pagina 27 van Boek 2, de totale schuld van 822.716.759 euro (822,7 miljoen euro) in 2020 naar maar liefst 1.498.289.808 euro (1,5 miljard) tegen 2025! Dat is meer dan een viervoudiging (x 4,3) !

Dit baart mij zorgen. De sombere economische vooruitzichten gecombineerd met de verarming van onze stad, daar lig ik van wakker van.

De Antwerpenaar heeft pro capita een veel kleiner inkomen dan de gemiddelde Vlaming, dus ook minder financiële draagkracht, maar het is wel die Antwerpenaar die de leningen zal moeten terugbetalen want ook als geld lenen vandaag niks kost, dan nog moet er wel terugbetaald worden.

En dus vraag ik mij af, mijnheer de schepen, deze cijfers kennende waarom u toelaat dat de schulden van onze stad zo significant toenemen?